Chorzowskie pomniki
Na terenie Chorzowa znajduje się ponad 100 miejsc pamięci narodowej takich jak: pomniki, tablice upamiętniające, groby wojenne, i groby indywidualne. Większość z nich znajduje się na cmentarzach, w budynkach szkolnych, przy placach i na elewacjach budynków.
Do najbardziej reprezentacyjnych zaliczamy następujące pomniki:
POMNIK ADAMA MICKIEWICZA
Pomnik znajduje się na pl. Mickiewicza. Odsłonięty został 18 maja 1958 roku, wykonany według projektu chorzowskiego artysty rzeźbiarza Tomasza Rajnholda Domina. Jest to rzeźba o wysokości 3,8 m odlana z żeliwa w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych.
POMNIK POWSTAŃCA ŚLĄSKIEGO
Pomnik znajduje się na pl. Powstańców Śląskich. Pomnik odsłonięty został 1.09.1971 roku, w 32 rocznicę agresji hitlerowskiej na Polskę i z okazji 50 rocznicy III Powstania Śląskiego. Rzeźba powstańca przedstawia Juliusza Ligonia. Została ona skomponowana na podobieństwo pomnika ku czci powstańców śląskich stojącego w latach 1927 – 1939 przed budynkiem poczty. Autorami rzeźby byli rzeźbiarze Henryk Goraj i Tadeusz Ślimakowski, natomiast plany urbanistyczne placu opracował arch. inż. Adam Lisik.
POMNIK - GRÓB ŻOŁNIERZY ARMII CZERWONEJ
Pomnik znajduje się w parku Hutniczym. Jest to pomnik – grób wojenny 11 żołnierzy Armii Czerwonej z 4 korpusu pancernego gwardii i 59 Armii 1 Frontu Ukraińskiego biorącego udział w walkach z hitlerowcami o wyzwolenie Chorzowa. Pierwotnie pomnik wzniesiony został w 1946 roku, następnie zmodernizowany w 1973 roku w oparciu o projekt plastyczny Gerarda Grzywaczyka.
POMNIK ŻOŁNIERZY POLSKICH
Pomnik znajduje się na cmentarzu parafii WNM Panny przy ul. Granicznej.
Pomnik projektu artysty rzeźbiarza Tadeusza Ślimakowskiego. Opatrzony jest napisem: „Chwała żołnierzom polskim poległym w walkach o wyzwolenie Ojczyzny”. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 11 października 1977 roku.
POMNIK JULIUSZA LIGONIA
Pomnik znajduje się przy ul. 3 Maja, pomiędzy kościołem p.w. św. Barbary a budynkiem II Liceum Ogólnokształcącego. Ufundowany został przez społeczeństwo miasta. Pomnik zaprojektował i wykonał Reinhold Tomasz Domin. Odsłonięcie odbyło się 24 kwietnia 1949 roku.
POMNIK – GRÓB WOJENNY ŻOŁNIERZY POLSKICH
Pomnik - grób zbiorowy wojenny, znajduje się na cmentarzu parafii św. Ducha przy ul. Dąbrowskiego. Pomnik wykonany został z czerwonego piaskowca według projektu artysty - rzeźbiarza Andrzeja Szczepańca. Odsłonięcie nastąpiło 28 stycznia 1977 roku, w 32 rocznicę wyzwolenia Chorzowa. Pod pomnikiem zostały złożone szczątki 28 żołnierzy Wojska Polskich.
POMNIK FRYDERYKA CHOPINA
Pomnik znajduje się przy ul. Dąbrowskiego w sąsiedztwie budynku LO im. Słowackiego. Pomnik autorstwa Tadeusza Rajnholda Domina. Pomnik składa się z prostopadłościennego wysokiego cokołu na którym znajduje się popiersie Fryderyka Chopina. Na cokole tablica z napisem „Fryderyk Chopin”. Pomnik został odsłonięty 16.X. 1949 roku w 100 rocznicę śmierci.
POMNIK POŚWIĘCONY BOHATERSKIM HARCERZOM CHORZOWA POLEGŁYM W LATACH 1939 – 1945
Pomnik znajduje się przy skwerze przy ul. Ryszki / Gałeczki. Rzeźba rannego harcerza zaprojektowana została przez Gerarda Grzywaczyka. Otoczenie architektoniczne zaprojektowali architekci Krystian Lasek i Bogdan Skurowski. Pomnik odsłonięto 3 czerwca 1988 roku.
POMNIK KU CZCI POLEGŁYCH ŻOŁNIERZY 75 PUŁKU PIECHOTY
Na terenie byłych koszar 75 pułku piechoty przy obecnej ul. 75 Pułku Piechoty, wybudowano w 1934 roku pomnik poległych żołnierzy 75 Pułku Piechoty, który miał formę monumentalnego miecza wbitego w ziemię z rękojeścią w formie rzeźby przedstawiającej ślązaka – robotnika tzw. Bytomiak. Rzeźbę zniszczono w 1939 roku przez hitlerowców. W 2000 roku pomnik został zrekonstruowany. Rzeźba została opracowana na podstawie materiału ilustracyjnego w pracowni Roberta Sobocińskiego w Poznaniu, gdzie pomnik odlano.
POMNIK FRYDERYKA WILHELMA VON REDENA
Pomnik znajduje się na placu Hutników, w otoczeniu skweru w sąsiedztwie rynku. Pierwotnie pomnik autorstwa T. E. Kalidego, odsłonięto 29.08.1853 r. na Górze Redena (obecnie Góra Wyzwolenia). Następnie pomnik zburzono w 1939 i odbudowany przez Niemców w 1940 roku oraz ponownie zburzono po wojnie w 1945 roku. Zrekonstruowany w 2002 r, z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Chorzowa i ze środków miejskich i społecznych. Zrekonstruowany pomnik odsłonięto 6.09.2002 r. Twórcą rekonstrukcji rzeźby był Arnold Dyrda z Tychów, odlew wykonał Robert Sobociński z Poznania.
POMNIK ŻOŁNIERZY POLSKICH
Pomnik znajduje się przy ul. Śląskiej i ul. 75 Pułku Piechoty w sąsiedztwie dawnych koszar.
Betonowy pomnik, którego wykonawstwa podjął się Tadeusz Ślimakowski, odsłonięty został 12 października 1978 roku. Na płycie cokołowej inskrypcja: „To oni każdą z bruku cegłą o wolność bili się o lud o chleb nasz i o niepodległość. Władysław Broniewski. W 35 rocznicę powstania Ludowego Wojska Polskiego Społeczeństwo Chorzowa”. Pomnik przedstawia trzech żołnierzy na tle monumentalnych sztandarów.
POMNIK ŻOŁNIERZY POLSKICH GRÓB ZBIOROWY WOJENNY 23 ŻOŁNIERZY WOJSKA POLSKIEGO
Grób zbiorowy zlokalizowany jest na cmentarzu parafii św. Jadwigi przy ul. Drzymały.
Pomnik został odsłonięty 1 września 1976 roku. Do tego czasu znajdowały się w tym miejscu mogiły żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej. Pomnik wykonany został z czerwonego piaskowca według projektu Gerarda Grzywaczyka. W zbiorowym grobie pochowano ekshumowane szczątki 23 żołnierzy Wojska Polskiego poległych w czasie II wojny światowej.
POMNIK - GRÓB ZBIOROWY WOJENNY Z PROCHAMI WIĘŹNIÓW ZAMORDOWANYCH W OBOZIE KONCENTRACYJNYM W AUSCHWITZ I RAVENSBRÜCK
Grób znajduje się przy kościele św. Marii Magdaleny przy ul. Bożogrobców / Kasprowicza. Ma formę tradycyjnego podwójnego nagrobka z figurą pełnoplastyczną płaczącej niewiasty. Pomnik wykonany został z czarnego marmuru, a rzeźba jako odlew galwaniczny miedziany. Pomnik – grób powstał w 1947 roku z inicjatywy członków koła Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych z Chorzowa. Pomnik powstał na podstawie projektu, który sporządził Ksawery Dunikowski. W obrębie pomnika osadzono urnę z prochami z Auschwitz. W 1960 roku sprowadzono urnę z obozu koncentracyjnego dla kobiet z Rawensbruck.
GROBY WOJENNE ŻOŁNIERZY NIEMIECKICH
Groby wojenne żołnierzy niemieckich znajdują się na cmentarzu parafii św. Marii Magdaleny przy ul. Kalusa (cmentarz I - nowy). Po lewej stronie znajduje się rząd 47 mogił w formie krzyży z betonu. Wspólny napis brzmi „Hier ruhen Deutsche Soldaten 1945-1949. Tu spoczywają żołnierze niemieccy.”
GROBY ŻOŁNIERZY ARMII CZERWONEJ
Cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej znajduje się w części cmentarza parafii św. Marii Magdaleny przy ul. Kalusa (cmentarz stary). Na cmentarzu znajdują się 372 mogiły pojedyncze i jedna wspólna, w których łącznie spoczywa 377 osób. Kwatery wykonane są z różowego piaskowca. W środku założenia znajduje się obelisk z tablicami inskrypcyjnymi o treści „Wieczna pamięć żołnierzom Armii Czerwonej poległym na polu chwały w walce o wolność narodu polskiego. Zginęli w walce z hitlerowskim najeźdźcą, abyśmy żyli równi i wolni” . Autorem założenia urbanistycznego i plastycznego był Gerard Grzywaczyk.